SNEEK- Gisteravond is in het Fries Scheepvaart Museum de theatervoorstelling ‘Door het donker’ in reprise gegaan. De theatrale voorstelling over de verzetsgroep Lever. De familie Lever, die de kern van de verzetsgroep vormde, woonde in de Tweede Wereldoorlog in één van de panden waar nu het Fries Scheepvaart Museum is gevestigd. Door het donker gaat over de gebeurtenissen rondom de Sneker verzetsfamilie Lever en hun Joodse onderduikers. In 2022 vond de premiere van het stuk plaats en werd toen elk keer opgevoerd. In het kader van Sneek viert 80 jaar Vrijheid wordt deze reprise nogmaals 8 keer gespeeld. Alle voorstellingen zijn overigens al uitverkocht!
In de nacht van 16 november 1943 viel de Sicherheitsdienst hun woning aan het Kleinzand 18 binnen. Het stuk blikt terug op de oorlogsjaren van actief verzet vanuit het geloof en werpt de vraag op: waar vind je de waarheid? Om maar meteen met de spreekwoordelijke deur in huis te vallen, het werd een imponerende voorstelling, niet in de laatste plaats door de aanwezigheid van de familieleden van Lever en Faber, waarvan sommigen heel emotioneel reageerden. Een voorstelling die diep raakt, mede door het ingetogen karakter en prachtige spel van de amateuracteurs die professioneel optraden.
Geen heldhaftige familie
Grote verdienste van Sijbenga is volgens mij dat hij de familie Lever niet als een heldhaftige familie heeft afgeschilderd. Het gaat in deze voorstelling niet over heldendom en dat wordt vanaf het begin duidelijk, als het stuk letterlijk op de plaats waar het drama zich afspeelde, in wat nu de tuin van het Fries Scheepvaart Museum is, duidelijk. De bezoekers, 100 per voorstelling omdat voor meer geen plaats is, worden in het verhaal gezogen. Meta Lever, de dochter van de familie, komt letterlijk in beeld tijdens de voorstelling. Fragmenten uit een tv-interview, waarbij in mijn optiek nog wel even iets langere tijd van bezinking had mogen plaatsvinden. Deze beelden waren nog meer aanwezig dan in 2022. Kippenvelmomenten. Over beelden gesproken. Tijdens de voorstelling wordt het publiek ook buiten de grote zaal van het museum, waar het stuk wordt opgevoerd, meegenomen. De videobeelden van de lange gang, waar de Sicherheitsdienst in die bewuste nacht binnen banjerde, versterken de realiteit van toen. Dit is niet zomaar een ‘toneelstuk’! Grote verdienste van deze voorstelling was en is het ingetogen karakter waar alle spelers hun teksten, de monologen op voortreffelijke wijze acteren.
Realistisch
Het hele stuk speelt zich af aan de Suupmarkt, waar de familie Leeman woonde. Hoe het allemaal gegaan is, zonder precies te weten ‘hoe het gegaan is’. De wat luchtige scenes over de Elfstedentocht, die het stuk minder (lood-)zwaar maken. Terugblik Amsterdam, waar de Joodse meisjes vandaan kwamen. Hun werk in de huishouding, maar ook de angst van architect Leeman. Vervolgens de monologen en ook de onbetrouwbaarheid van de herinneringen. Het komt allemaal heel logisch en realistisch over, juist omdat er zo ‘naturel’ wordt gespeeld.
De regie en artistieke leiding is in prima handen van Lucienne van der Meulen. De cast bestaat uit: Chris Marijt speelt : Jan Lever, de buitenstaander en de Duitser.Theo Jager : Bauke Leeman. Ditty Weerts: Anna Leeman. Mayra Marijt: Rozet IJzerman. Lisa Tuinier: Meta Lever. Freerk Bokma: Hendrik Jacob Lever. Marieke Flapper: Lilian Bromet. Grietje Roskam: Berendina Lever. Door het donker is geschreven door Peter Sijbenga, die als componist en tekstschrijver onder andere werkt voor Tryater.
Tijdens deze voorstelling waren ook leden van o.a. de familie Lever en Faber aanwezig.
Tekst Henk van der Veer, april 2025
Foto’s Ronald Mors, ‘t filter
